تنگ کردن واژن

تفاوت شلی واژن با «تنگی واژن» (Vaginal stenosis)

شل شدن یا گشادی واژن

حالتی است که عمدتاً به‌دلیل ضعف عضلات کف لگن و کاهش کلاژن‌سازی ایجاد می‌شود. نتیجه آن می‌تواند:

• کاهش حس تماس در رابطه جنسی
• نفخ واژن و خروج باد هنگام سرفه، خنده یا ورزش
• تشدید بی‌اختیاری ادرار

تنگی واژن (Vaginal stenosis)

حالتی است که واژن بیش از حد باریک، کوتاه، خشک و دردناک می‌شود. این وضعیت بیشتر بعد از:

• پرتودرمانی لگن
• برخی جراحی‌ها
• یا در بعضی موارد در زمینه اختلالاتی مانند واژینیسموس
  دیده می‌شود و می‌تواند دخول، معاینه داخلی و حتی استفاده از تامپون را دردناک کند.

بنابراین، «تنگ کردن واژن» در زبان عامیانه معمولاً به درمان شلی و افتادگی اشاره دارد، درحالی‌که «تنگی واژن» در پزشکی، خودش یک مشکل و نیازمند درمان است.

علل شلی و افتادگی واژن

مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث کاهش استحکام و شلی واژن شوند:

• زایمان‌های طبیعی متعدد یا سخت
• افزایش سن و کاهش کلاژن‌سازی بافت‌ها
• کاهش سطح استروژن، به‌خصوص در دوران یائسگی
• ضعف عضلات کف لگن (به‌صورت ژنتیکی یا اکتسابی)
• انجام بعضی جراحی‌های لگنی و واژینال
• انجام طولانی‌مدت ورزش‌های خیلی سنگین یا حمل مداوم اجسام سنگین
• چاقی و اضافه‌وزن
• یبوست مزمن و زور زدن مکرر هنگام دفع
• آسیب‌دیدگی‌های ناحیه لگن

واژن ذاتاً الاستیک است و بعد از زایمان یا دخول، تا حد زیادی به حالت قبلی برمی‌گردد؛ اما ترکیب عوامل بالا می‌تواند باعث شود این برگشت کامل نباشد و فرد احساس شلی و افتادگی داشته باشد.

چه کسانی کاندید تنگ کردن واژن هستند؟

• احساس شلی و کاهش رضایت در رابطه جنسی
• نفخ واژن و خروج باد هنگام ورزش، خنده یا سرفه
• بی‌اختیاری ادرار خفیف تا متوسط هنگام عطسه، خنده یا فعالیت
• کاهش اعتمادبه‌نفس به‌دلیل تغییرات در ناحیه تناسلی بعد از زایمان یا افزایش سن

چه کسانی فعلاً نباید سراغ روش‌های تهاجمی بروند؟

• خانم‌های باردار یا کسانی که در آینده نزدیک قصد بارداری و زایمان طبیعی دارند (برای جراحی‌های تهاجمی)
• مبتلایان به عفونت‌های فعال تناسلی (قارچی، باکتریایی، زگیل، تبخال) تا زمان درمان کامل
• افراد با بیماری‌های سیستم ایمنی یا زمینه‌ای کنترل‌نشده، فقط با نظر پزشک
• دختران باکره برای جراحی‌های داخلی مثل واژینوپلاستی

روش‌های غیرجراحی و طبیعی برای تنگ و سفت کردن واژن

ورزش‌های کگل

کگل یکی از مؤثرترین و ساده‌ترین راه‌ها برای تقویت عضلات کف لگن است.

نحوه انجام:

1. عضلاتی را پیدا کنید که برای متوقف کردن جریان ادرار منقبض می‌کنید.
2. این عضلات را برای حدود ۵ ثانیه منقبض نگه دارید.
3. ۵ ثانیه استراحت کنید.
4. حرکت را ۱۰–۱۵ بار تکرار کنید، روزی ۲–۳ نوبت.

با انجام منظم، معمولاً طی ۴ تا ۶ هفته بسیاری از زنان بهبود در کنترل ادرار و حس سفتی را تجربه می‌کنند.

سایر تمرینات ورزشی (یوگا، پیلاتس، شیب لگن و…)

برخی حرکات که عضلات مرکزی و کف لگن را درگیر می‌کنند، به بهبود استحکام این ناحیه کمک می‌کنند؛ مثل:

• حرکت پل
• اسکوات عمیق با فرم صحیح
• تمرین شیب لگن:
  • به پشت دراز کشیده، زانوها را خم کنید.
  • شکم را منقبض کنید و تصور کنید ناف را به سمت ستون فقرات می‌کشید.
  • ۴ ثانیه نگه دارید، سپس رها کنید و چند بار در روز تکرار کنید.

اصلاح سبک زندگی

• کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن
• درمان یبوست و پرهیز از زور زدن
• کاهش بلند کردن اجسام سنگین
• ترک سیگار و بهبود تغذیه برای حمایت از کلاژن‌سازی

گیاهان دارویی و مکمل‌ها (با احتیاط)

در منابع مختلف، موادی مانند مازو، پوست انار، آلوئه‌ورا یا مصرف خوراکی مواد حاوی فیتواستروژن (مثل سویا، دانه کتان، انار، برخی آجیل‌ها) مطرح شده‌اند.
نکات مهم:

• شواهد علمی قوی انسانی برای بسیاری از روش‌های موضعی خانگی (مثلاً قرار دادن جوش شیرین یا عصاره پوست انار در واژن) وجود ندارد.
• پوست واژن بسیار حساس است؛ استفاده خودسرانه از مواد تحریک‌کننده می‌تواند باعث حساسیت، سوختگی شیمیایی یا عفونت شود.
• هرگونه استفاده موضعی غیر دارویی بهتر است فقط با نظر پزشک انجام شود.

ویتامین E و فرآورده‌های واژینال

در برخی مطالعات، شیاف واژینال ویتامین E برای بهبود خشکی و آتروفی واژن در دوران یائسگی مؤثر بوده است و به‌طور غیرمستقیم می‌تواند احساس راحتی و کیفیت بافت را بهتر کند؛ اما:

• اثر آن روی «تنگ کردن» به معنای مکانیکی محدود است.
• مصرف خودسرانه بدون مشورت با پزشک توصیه نمی‌شود.

روش‌های پزشکی غیرتهاجمی برای تنگ کردن واژن

لیزر واژینال

لیزر واژینال یکی از روش‌های غیرتهاجمی و سرپایی است که با:

• تحریک کلاژن‌سازی
• بهبود خون‌رسانی
• افزایش ضخامت و قوام دیواره واژن

می‌تواند شلی و خشکی را کاهش دهد و در برخی موارد، علائم بی‌اختیاری ادرار خفیف را بهبود دهد.

مزایا:

• بدون برش و بخیه
• معمولاً بدون بیهوشی
• دوره نقاهت کوتاه

محدودیت‌ها:

• نیاز به چند جلسه درمانی
• نتیجه دائمی نیست و ممکن است نیاز به تکرار دوره‌ای داشته باشد
• هزینه در مقایسه با ورزش و روش‌های خانگی بالاتر است

امواج رادیوفرکانسی (RF)

در این روش، پروب دستگاه RF با تولید گرمای کنترل‌شده در عمق بافت واژن:

• کلاژن موجود را منقبض
• و تولید کلاژن جدید را تحریک می‌کند

نتیجه آن افزایش خاصیت ارتجاعی و سفت‌تر شدن بافت است. این روش هم:

• غیرجراحی
• بدون نیاز به بیهوشی
• و معمولاً با دوره نقاهت کوتاه است.

تزریق ژل، فیلر و PRP

در برخی موارد، برای افزایش قوام و حجم بافت، از تزریق:

• ژل‌های مبتنی بر اسید هیالورونیک
• یا ترکیب PRP (پلاسما غنی از پلاکت) با فیلر

در نواحی خاص استفاده می‌شود. نتایج مطالعات محدود حاکی از بهبود حس سفتی و رضایت جنسی در بعضی بیماران است؛ اما:

• نتایج موقتی است و ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد.
• حتماً باید در مراکز معتبر و توسط پزشک باتجربه انجام شود تا خطر عوارضی مثل عفونت، عدم تقارن یا توده‌ شدن مواد تزریقی کاهش یابد.

فیزیوتراپی تخصصی کف لگن

فیزیوتراپیست متخصص می‌تواند با:

• آموزش صحیح تمرینات
• کار با دستگاه‌های بیوفیدبک
• و تکنیک‌های دستی

کمک کند عضلات کف لگن درست و مؤثر تقویت شوند. این روش هم در شلی واژن و هم در بعضی مشکلات دیگر کف لگن (مثل بی‌اختیاری) نقش مهمی دارد.

روش‌های جراحی: واژینوپلاستی و پرینورافی

وقتی شلی و افتادگی شدید باشد و روش‌های غیرجراحی کافی نباشند، ممکن است جراحی مطرح شود.

واژینوپلاستی

در واژینوپلاستی:

• عضلات شل‌شده واژن به هم نزدیک‌تر می‌شوند
• پوست و بافت اضافه در پشت کانال واژن برداشته می‌شود
• از بخیه‌های جذبی استفاده می‌شود

مزایا:

• نتیجه معمولاً واضح و ماندگارتر از روش‌های غیرجراحی است
• می‌تواند کیفیت رابطه جنسی را برای برخی زوج‌ها به‌طور قابل‌توجهی بهبود دهد

عوارض احتمالی:

• درد، تورم، کبودی در روزها و هفته‌های اول
• خونریزی یا عفونت (نادر، در صورت رعایت اصول)
• خطر تنگ شدن بیش از حد و درد هنگام رابطه، اگر عمل درست برنامه‌ریزی نشود

پرینورافی (ترمیم پرینه)

پرینه ناحیه بین واژن و مقعد است که ممکن است در زایمان‌ها دچار پارگی یا کشیدگی شود. در پرینورافی:

• عضلات و بافت‌های کف لگن در این ناحیه ترمیم و سفت‌تر می‌شوند
• در بسیاری موارد همراه با واژینوپلاستی انجام می‌شود

نتیجه آن می‌تواند هم زیبایی و هم عملکرد کف لگن را بهبود دهد.

مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی تنگ کردن واژن

قبل از عمل

• درمان هرگونه عفونت، زگیل یا تبخال تناسلی پیش از جراحی
• رعایت بهداشت و استحمام در شب قبل
• قطع مصرف سیگار و الکل چند هفته قبل (با نظر پزشک)
• پرهیز از مصرف خودسرانه کرم، لوسیون یا داروهای موضعی روی واژن قبل از عمل
• پرهیز از رابطه جنسی حداقل حدود یک هفته قبل از عمل (طبق نظر پزشک)

بعد از عمل (مخصوصاً واژینوپلاستی/پرینورافی)

• مصرف منظم داروهای تجویزشده (مسکن، آنتی‌بیوتیک در صورت نیاز)
• رعایت بهداشت و خشک نگه داشتن نسبی ناحیه، بدون استفاده از صابون‌های محرک
• نوشیدن آب کافی و جلوگیری از یبوست
• پرهیز از فعالیت‌های سنگین، ورزش‌های پرفشار و بلند کردن اجسام سنگین در دوره نقاهت
• پرهیز از رابطه جنسی تا زمانی که پزشک اجازه بدهد (معمولاً چند هفته)
• پوشیدن لباس زیر و شلوار راحت و گشاد در هفته‌های اول

تنگی غیرطبیعی واژن (Vaginal stenosis) و درمان آن

برخلاف «شل شدن واژن»، تنگی بیش از حد واژن یک مشکل پزشکی است و ممکن است علل زیر را داشته باشد:

• پرتودرمانی لگن
• برخی جراحی‌های ناحیه تناسلی
• اختلال واژینیسموس (انقباض ناخواسته و شدید عضلات واژن هنگام تلاش برای دخول)

علائم:

• درد شدید هنگام دخول یا حتی تلاش برای آن
• سوزش، التهاب و تورم
• درد هنگام قرار دادن تامپون
• خونریزی غیرمعمول بعد از رابطه
• عفونت‌های مکرر ادراری به‌دلیل اجتناب از تخلیه کامل یا اختلال در عملکرد طبیعی واژن

درمان‌ها (بسته به علت):

• داروهای موضعی (مثلاً لیدوکائین) برای کاهش درد
• فیزیوتراپی تخصصی کف لگن برای کمک به ریلکس کردن عضلات
• استفاده از گشادکننده‌های واژینال با سایزهای تدریجی
• روان‌درمانی و سکس‌تراپی، به‌ویژه در واژینیسموس و اضطراب شدید از دخول

در این وضعیت، هدف درمان باز کردن آرام و بدون درد واژن است؛ نه تنگ‌تر کردن آن.

جمع‌بندی

• شل شدن واژن مسئله‌ای شایع است و می‌تواند روی کیفیت زندگی و رابطه جنسی اثر بگذارد؛ اما راه‌حل‌های متعددی از ورزش و اصلاح سبک زندگی تا روش‌های پزشکی و جراحی برای آن وجود دارد.
• در مقابل، تنگی بیش از حد واژن یک مشکل جداگانه است که معمولاً نیاز به درمان برای کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری دارد، نه تنگ‌تر شدن.
• انتخاب بهترین روش، به علت مشکل، شدت علائم، شرایط سلامت عمومی و انتظار فرد از نتیجه بستگی دارد. در موارد خفیف، اغلب تمرینات کگل و فیزیوتراپی کف لگن کفایت می‌کند؛ در موارد شدیدتر ممکن است لیزر، RF یا جراحی مطرح شود.

اگر از تغییرات واژن خود نگران هستید یا درد و ناراحتی در رابطه جنسی دارید، حتماً با متخصص زنان یا فیزیوتراپیست کف لگن مشورت کنید تا بر اساس وضعیت واقعی بدنتان، مناسب‌ترین و ایمن‌ترین راه‌حل انتخاب شود.