منظور از ضایعات پوستی چیست؟
ضایعه پوستی به هر تغییر قابل مشاهده در رنگ، بافت یا ساختار پوست گفته میشود. این تغییر میتواند به شکل برجستگی، فرورفتگی، لکه، تغییر رنگ یا ناهنجاری سطح پوست دیده شود. ضایعات ممکن است مادرزادی باشند یا در طول زندگی بر اثر عوامل مختلف ایجاد شوند.
ضایعات اولیه
ضایعات اولیه همان تغییرات اولیه و مستقیم در پوست هستند و شامل موارد زیر میشوند:
- پاپول (Papule): برجستگی کوچک و سفت روی پوست
- ماکول (Macule): تغییر رنگ صاف و همسطح با پوست
- پلاک (Plaque): برجستگی وسیعتر و ضخیمتر نسبت به پاپول
- وزیکول (Vesicle): تاول کوچک حاوی مایع شفاف
- نودول (Nodule): برجستگی عمقیتر و سفتتر در لایههای زیرین پوست
ضایعات ثانویه
این ضایعات معمولاً از تغییر، پیشرفت یا آسیبدیدگی ضایعات اولیه ایجاد میشوند:
- پوسته (Scale): لایههای خشک و مرده پوست
- دلمه (Crust): حاصل تجمع و خشک شدن خون یا ترشحات
- ترک (Fissure): شکاف باریک، خشک و گاهی دردناک در پوست
- زخم (Ulcer): از دست رفتن لایههای سطحی یا عمقی پوست
چرا ضایعات پوستی مهم هستند؟
ضایعات پوستی از آن جهت اهمیت دارند که میتوانند ظاهر پوست را تحتتأثیر قرار دهند، باعث خارش، تحریک یا ناراحتی شوند و در برخی موارد بهمرور زمان بزرگتر، تیرهتر یا دردناک شوند. تغییرات ظاهری پوست علاوهبر ایجاد دغدغههای زیبایی، ممکن است نشانهای از مشکلات پوستی عمیقتر یا حتی ضایعاتی باشند که نیاز به بررسی تخصصی دارند. در کنار مسائل ظاهری، برخی ضایعات مانند زگیلهای ویروسی خاصیت واگیردار دارند و برخی دیگر مثل خالهایی که ناگهان تغییر میکنند، میتوانند هشداری برای بررسی احتمال بدخیمی باشند. بنابراین توجه به ضایعات پوستی تنها یک اقدام زیبایی نیست، بلکه بخشی از مراقبت سلامت پوست محسوب میشود.
انواع رایج ضایعات پوستی
پیش از آنکه سراغ معرفی انواع ضایعات برویم، بد نیست بدانید بسیاری از ضایعاتی که افراد را نگران میکند، الگوهای مشخص و شناختهشدهای دارند. برخی از آنها ویروسیاند، برخی ناشی از افزایش بافت پوستی، و برخی هم بهطور طبیعی در طول زندگی ظاهر میشوند. آشنایی با انواع رایج ضایعات کمک میکند راحتتر تشخیص دهید کدام مورد نیاز به بررسی تخصصی، درمان یا فقط مراقبت ساده دارد.
زگیل پوستی
زگیل پوستی یک برجستگی کوچک، معمولاً خشن و سفت است که بهدلیل آلودگی به ویروس HPV روی پوست ایجاد میشود. این ضایعه میتواند روی دستها، انگشتها، زانو، پاها و حتی صورت دیده شود. زگیل از نظر پزشکی اغلب خوشخیم است، اما بهدلیل ظاهر آزاردهنده، احتمال تکثیر روی نواحی دیگر و قابلیت انتقال به دیگران، نیاز به درمان دارد.
درمانهای مناسب برای زگیل پوستی
- کرایوتراپی (فریز با نیتروژن مایع): رایجترین روش؛ ویروس و بافت زگیل را با سرما از بین میبرد
- محلولها و کرمهای حاوی اسید سالیسیلیک: نرمکردن و تخریب تدریجی بافت زگیل، بیشتر برای زگیلهای کوچک
- الکتروکوتر یا سوزاندن زگیل: مناسب برای زگیلهای مقاومتر
- لیزر (مانند لیزر CO₂): برای زگیلهای خاص یا نواحی حساس که نیاز به دقت بالا دارند.
- تراش یا کورتاژ زگیل: برداشتن مکانیکی زگیل در موارد انتخابی
زگیل تناسلی
زگیل تناسلی نوعی زگیل ویروسی است که در ناحیه تناسلی یا اطراف مقعد ظاهر میشود و معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل میشود. این زگیلها ممکن است بهصورت برجستگیهای ریز، خوشهای یا شبیه گلکلم دیده شوند و گاهی خارش یا سوزش دارند. بهدلیل ماهیت واگیردار و ارتباط آن با برخی تیپهای پرخطر HPV، درمان زگیل تناسلی و مشاوره به بیمار اهمیت زیادی دارد.
درمانهای مناسب برای زگیل تناسلی
- کرایوتراپی: فریز کردن زگیلها و از بین بردن بافت آلوده
- لیزر (معمولاً CO₂): برای ضایعات متعدد، عمیق یا مقاوم به درمانهای سادهتر
- داروهای موضعی: تقویت پاسخ ایمنی موضعی یا تخریب تدریجی زگیل
- الکتروکوتر: سوزاندن زگیل در موارد انتخابشده
- آموزش و پیگیری: بررسی شریک جنسی، رعایت روابط جنسی ایمن و معاینه دورهای
مگسک پوستی
مگسک پوستی یکی از ضایعات کوچک، تیره و معمولاً برجسته است که روی صورت یا بدن ظاهر میشود. این ضایعه معمولاً خوشخیم است اما بهدلیل رنگ تیره، محل قرارگیری یا برجستگی آن، بسیاری از افراد تمایل به برداشتنش دارند. در برخی موارد، تحریک مداوم یا بزرگتر شدن تدریجی آن باعث نگرانی بیشتر میشود و نیاز به بررسی تخصصصی دارد.
درمانهای مناسب برای مگسک پوستی
- لیزر اربیوم: تبخیر لایهلایه ضایعه با دقت بالا
- لیزرهای رنگی مخصوص ضایعات پیگمانته: برای ضایعات تیرهرنگ و سطحی
- الکتروکوتر: برداشتن سریع با حداقل خونریزی
- برداشت ظریف جراحی: مناسب برای مگسکهای مقاوم یا عمیق
برداشتن خال
خالها ضایعات رنگی یا گوشتی روی پوست هستند که اغلب خوشخیماند، اما ممکن است از نظر زیبایی یا به دلیل تغییرات ظاهری نیاز به بررسی داشته باشند.
درمانهای مناسب برای خال
- تراش سطحی (شیو): برای خالهای برجسته سطحی، بدون نیاز به بخیه
- جراحی کامل خال: برای خالهای عمقی یا مشکوک؛ نمونه برای آزمایش ارسال میشود.
- الکتروسرجری: سوزاندن و تبخیر بافت خال با جریان الکتریکی
- لیزر اربیوم: تبخیر دقیق خالهای سطحی بدون آسیب گسترده به اطراف
- لیزر CO₂: مناسب برای خالهای برجستهتر؛ قدرت تبخیر بیشتر
اسکینتگ
اسکینتگ یا زائده پوستی، یک بیرونزدگی نرم و کوچک است که بیشتر در نواحی چیندار بدن مثل گردن، زیر بغل، کشاله ران یا زیر سینه ایجاد میشود. این ضایعات کاملاً خوشخیماند، اما ممکن است بهدلیل گیر کردن به لباس، زیورآلات یا اصلاح، آزاردهنده شوند و از نظر ظاهری هم برای فرد خوشایند نباشند.
درمانهای مناسب برای اسکینتگ
- قیچی یا تیغ جراحی ظریف: برداشت فوری و مستقیم
- الکتروکوتر: خشککردن و قطع زائده با گرمای الکتریکی
- کرایوتراپی: فریز کردن اسکینتگ و افتادن آن طی چند روز
- لیزر اربیوم یا CO₂: برداشتن دقیق و کم خونریزی، مناسب برای نواحی حساس
خال گوشتی یا زائده گوشتی
زائده گوشتی که بسیاری از بیماران آن را با نام «خال گوشتی» یا «گوشت اضافه» میشناسند، درواقع همان اسکینتگ است؛ یک زائده نرم، کوچک و معمولاً همرنگ پوست که از سطح پوست آویزان میشود. این ضایعه برخلاف خال، معمولاً رنگدانه ندارد و ساختار آن گوشتی و نرم است. همچنین با مگسک پوستی متفاوت است؛ زیرا مگسکها معمولاً تیرهرنگ و پیگمانتهاند، اما اسکینتگها همرنگ پوست یا کمی روشنتر هستند. اسکینتگها خوشخیماند و خطر بدخیمی ندارند و بیشتر بهدلیل ظاهر یا اصطکاک برداشته میشوند. راههای درمان آنها نیز از قبل در قسمت اسکین تگ اشاره شد.
پوست مرغی (KP)
پوست مرغی یا کراتوز پیلاریس یک وضعیت مزمن و بیخطر پوستی است که بهدلیل تجمع کراتین در دهانه فولیکولهای مو ایجاد میشود. این حالت باعث ظاهر شدن دانههای ریز، خشک و زبر روی پوست میشود و معمولاً روی بازو، ران و ساق پا دیده میشود. اگرچه دردناک نیست، اما میتواند ظاهر پوست را خشن و ناصاف نشان دهد و برای برخی افراد از نظر زیبایی آزاردهنده باشد.
درمانهای مناسب برای پوست مرغی
- کرمهای اوره یا لاکتیکاسید: نرمکننده و لایهبردار ملایم
- اسید سالیسیلیک: کمک به رفع انسداد منافذ
- لایهبرداری شیمیایی ملایم: بهبود بافت و نرمی پوست
- مرطوبکنندههای قوی: حفظ نرمی و جلوگیری از تشدید علائم
- لیزرهای جوانساز: کمک به بازسازی و کلاژنسازی پوست
پوست پرتقالی (ظاهر منافذ باز پوست)
پوست پرتقالی روی صورت همان حالتی است که سطح پوست دانهدانه، ناهموار و شبیه پوست پرتقال دیده میشود. این ظاهر اغلب به دلیل باز شدن و عمق گرفتن منافذ پوست ایجاد میشود و بیشتر در پوستهای چرب، مختلط یا آسیبدیده از آفتاب دیده میشود. در این وضعیت، تجمع سبوم، کاهش کلاژن و شل شدن بافت اطراف منافذ نقش اصلی را دارند.
افزایش ضخامت لایه شاخی پوست، ترشح چربی بیش از حد، قرار گرفتن در معرض آفتاب و روند طبیعی پیری میتوانند باعث برجستهتر دیدهشدن منافذ و ایجاد این بافت دانهدانه شوند. خوشبختانه روشهای مؤثری برای کاهش این حالت و بهبود بافت پوست وجود دارد.
درمانهای مناسب برای پوست پرتقالی (منافذ باز)
- میکرونیدلینگ یا میکرودرم: کمک به جمعشدن منافذ و یکنواختسازی بافت
- Rf فرکشنال: کمک به بازسازی سطح پوست
- کرمهای رتینوئیدی: افزایش گردش سلولی و کاهش سبوم
- کنترل چربی پوست: استفاده از شویندههای مناسب برای جلوگیری از انسداد منافذ. (منافذ باز)
چه زمانی باید ضایعه را جدی بگیریم؟
برخی ضایعات پوستی کاملاً بیخطر هستند، اما بعضی دیگر میتوانند نشانهای از تغییرات مهم یا غیرطبیعی در پوست باشند. توجه به ظاهر ضایعه، سرعت رشد، تغییر رنگ و احساساتی مانند درد، خارش یا سوزش اهمیت دارد؛ زیرا هرگونه تغییر غیرمعمول ممکن است علامتی از التهاب شدید، عفونت یا ضایعاتی باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارند.
بهطور کلی، اگر ضایعهای با ظاهر همیشگی پوست متفاوت بهنظر برسد یا در مدت کوتاهی تغییر اندازه، رنگ یا بافت بدهد، باید آن را جدی گرفت و توسط پزشک متخصص ارزیابی کرد.
معاینه و آزمایشهای لازم
برای رسیدن به تشخیص دقیق، متخصص پوست با انجام مجموعهای از بررسیها وضعیت ضایعه را ارزیابی میکند. این روند معمولاً شامل درموسکوپی است؛ روشی که در آن با استفاده از دستگاه بزرگنمایی، ساختارهای عمقیتر ضایعه بررسی میشود. در مواردی که ظاهر ضایعه مشکوک باشد یا تغییرات غیرطبیعی مشاهده شود، بیوپسی انجام میشود؛ یعنی نمونهبرداری کوچک از بافت ضایعه برای بررسی بیشتر در آزمایشگاه. در کنار این موارد، سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار نیز بررسی میشود تا مشخص شود آیا عوامل ژنتیکی یا بیماریهای زمینهای در ایجاد ضایعه نقش داشتهاند یا خیر. همچنین پزشک با ارزیابی الگوی رشد و رفتار ضایعه، احتمال خطر یا نیاز به درمان فوری را مشخص میکند.
بعد از برداشتن ضایعه پوستی، برای جای آن چه کنیم؟
پس از برداشتن ضایعات پوستی چه با کرایوتراپی، جراحی، الکتروکوتر یا سایر روشها، ممکن است جای ضایعه بهصورت فرورفتگی، ناصافی یا تغییر رنگ باقی بماند. در این مرحله، مؤثرترین روش برای صافکردن پوست و برطرفکردن رد باقیمانده، لیزر اربیوم است. این لیزر با دقت بالا لایههای سطحی پوست را تبخیر میکند و ناحیهی درمانشده را یکدستتر، روشنتر و صافتر میسازد. در روند درمان، ابتدا مشاوره و ارزیابی پوست انجام میشود، سپس با بیحسی موضعی، لیزر روی ناحیه اجرا شده و در پایان پمادهای ترمیمکننده برای بهبود سریعتر تجویز میشود. این فرآیند معمولاً کوتاه است و بهبودی آن طی چند روز آغاز میشود.
مزایای لیزر اربیوم برای جای ضایعه
- دقت بسیار بالا در لایهبرداری بدون آسیب به بافت سالم اطراف
- کاهش احتمال اسکار نسبت به روشهای سنتی و تهاجمیتر
- بهبود فوری یکنواختی سطح پوست پس از جلسه درمان
- مناسب برای انواع پوستها حتی پوستهای حساس
- دوره نقاهت کوتاهتر در مقایسه با لیزر CO₂
چه کسانی بهترین کاندید برای اربیوم هستند؟
- افرادی که پس از برداشتن ضایعه هنوز جای آن باقی مانده است.
- کسانی که ناصافی یا زبری سطحی پوست دارند.
- افرادی که بهدنبال روشی دقیق، کمعارضه و سریع برای بهبود ظاهر پوست هستند.
نکات مهم برای پیشگیری از بازگشت ضایعات پوستی
بازگشت ضایعات پوستی به این بستگی دارد که ماهیت آنها چیست. برخی ضایعات، مانند زگیلها، منشأ ویروسی دارند و میتوانند دوباره ظاهر شوند یا حتی از طریق تماس مستقیم یا وسایل مشترک به دیگران منتقل شوند. در مقابل، ضایعاتی مثل اسکینتگ، مگسک پوستی یا بسیاری از خالها ماهیت واگیردار ندارند و احتمال بازگشت آنها بیشتر تحتتأثیر عواملی مانند ژنتیک، چاقی، اصطکاک پوستی یا تغییرات هورمونی است. بنابراین شناخت نوع ضایعه کمک میکند بدانید چه اقداماتی برای جلوگیری از ایجاد مجدد یا انتقال آن ضروری است.
راهکارهای پیشگیری از بازگشت ضایعات پوستی
- تقویت سیستم ایمنی: برای جلوگیری از بازگشت ضایعات ویروسی مانند زگیل ضروری است
- پرهیز از تماس مستقیم با ضایعات ویروسی: جلوگیری از لمس و استفاده مشترک از حوله، تیغ یا وسایل شخصی
- کاهش اصطکاک پوستی: برای کاهش احتمال ایجاد اسکینتگها در نواحی پرتحرک
- کنترل وزن: میتواند ایجاد اسکینتگ و برخی زائدههای پوستی را کمتر کند
- توجه به تغییرات خالها: بررسی دورهای برای تشخیص زودهنگام هر نوع تغییر مشکوک
- بهداشت مناسب در محیطهای مرطوب: مثل استخر و حمام، جهت کاهش انتقال زگیل
در پایان
در این مقاله، روشن شد که ضایعات پوستی طیف گستردهای دارند؛ از ضایعات بیخطر و ساده گرفته تا مواردی که ممکن است نشانهای از تغییرات مهم در پوست باشند. شناخت نوع ضایعه، انتخاب روش درمانی درست و توجه به ظاهر پوست از مهمترین اقداماتی است که میتواند سلامت و زیبایی پوست شما را تضمین کند. در کلینیک ما، درمانهای تخصصی مانند کرایوتراپی و لیزر اربیوم این امکان را فراهم میکنند که هم خود ضایعه و هم جای باقیمانده از آن بهطور اصولی و ایمن برطرف شوند.
اولین نفری باش که دیدگاه میذاره